pierwsze upamiętnienie Powstania

Koło przystanku autobusowego Centrum pod Novotelem znajduje się krzyż upamiętniający egzekucję Polaków z dnia 28 stycznia 1944. Zginęło tu rozstrzelanych 102 Polaków.

Ten motyw krzyża znamy bardzo dobrze – znajdujemy go w całej Warszawie. Autorem tej formy jest Karol Tchorek. Takie krzyże od 1949 upamiętniają miejsc kaźni w dziesiątkach miejsc w Warszawie.

To, co wyróżnia to upamiętnienie to fakt, że znajduje się na pozostałościach po dawnej kamienicy. Drugim ciekawym elementem jest płaskorzeźba z napisem „Jezu ratuj bo giniemy”. 

Przedstawia Jezusa na krzyżu, który kuli się z rozpaczy nad ginącym miastem. Z dymów i zgliszcz wyłaniają się ręce złączone w modlitwie, błagające o pomoc. Z krzyża wyrastają – nie promienie chwały, a skrzydła orła białego, który ukrzyżowany jest razem z Chrystusem.

Płaskorzeźba ta jest uważana za pierwsze upamiętnienie Powstania Warszawskiego. Powstała jeszcze we wrześniu 1944, kiedy trwały ciągle walki. Autorem był Jana Małeta.

Odsłonięto ją w 1946 na murze spalonej kamienicy. jednak na przełomie 1948/49 została zdemontowana „przez nieznanych sprawców”, z prawdopodobnie inicjatywy władz komunistycznych.

Odtworzona, wróciła w to miejsce w 2011, z inicjatywy wnuka rzeźbiarza, Piotra Turskiego.

Nieco więcej informacji o Janie Małecie i przykłady jego dzieł znalazł autor tego bloga.