Kiedy w pewien grudniowy dzień wracałam z polowania na murale na Stalowej, odkryłam, że postument po pomniku Czterech Śpiących / Braterstwa Walki został zagospodarowany.
Pomysł, by w miejscu po Czterech Śpiących upamiętnić Rzeź Pragi nie jest nowy: pojawił się już w 2016. Jednak nie został wtedy zrealizowany, bo na Placu Wileńskim stał już pomnik Mimo że już wtedy go tam fizycznie nie było! hmmm...
Zacznijmy od początku, czyli od Pomnika Braterstwa Broni. Był pierwszym powojennym pomnikiem w Warszawie – wzniesiony został już jesienią 1945. Pomnik był propagandowy pod wieloma względami: oczywiście temat wspólnej walki polsko-sowieckiej; autorstwo: wynik współpracy polsko-rosyjskiej; a także lokalizacja na Placu Wileński przed budynkiem Dyrekcji Kolei Państwowych, gdzie w tym czasie umiejscowione były władze odradzającego się państwa. Przez lata pomnik wrastał w krajobraz Pragi, oswajany przez mieszkańców nieco kpiącą nazwą „Czterech Śpiących, Trzech Walczących”.
Po 1989 pomnik stał się potencjalną ofiarą dekomunizacyjnych zapędów, jednak rada miasta w kolejnych głosowaniach nie zdołała przegłosować zdjęcia pomnika. Ponadto od 1994 i polsko-rosyjskiej umowy stał się chroniony przez polską-rosyjską umowę o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen. W ten sposób utrudniona była likwidacja pomnika, jednak umowa nie uchroniła go przed spontanicznymi atakami wandali, patriotów, co bądź.
Dopiero budowa drugiej linii metra zmieniła losy pomnika. W 2011 został przesunięty na północ. Jednocześnie powędrował do pracowni konserwatorskiej z zastrzeżeniem, że po odnowieniu, oraz zakończeniu prac na Placu powróci na swoje miejsce. Jednak w 2015 radni miasta oficjalnie wycofali się z tego pomysłu.
Pozostał pusty postument, co do którego pojawiały się różne koncepcje. np. w trakcie budowy metra postawiono na nim głaz, a na nim tabliczkę upamiętniającą ofiar Euromajdanu. Następnego dnia tabliczka została podmieniona na inną, tym razem składającą hołd żołnierzom wyklętym. Głaz w końcu usunięto. Inne pomysły uwzględniały upamiętnienie Rotmistrza Pileckiego, czy Rzeź Pragi. Mimo pozytywnego zaopiniowania tego ostatniego pomysłu, ostatecznie nie zrealizowano go. A to dlatego, że mimo faktycznego usunięcia pomnika, nie usunięto go z wpisów i planów zagospodarowania placu. Więc mimo jego fizycznej nieobecności, zajmuje miejsce i przeszkadza :) Stąd obecna instalacja ma kształt tymczasowy i mało pokaźny.
Co
do pomnika Braterstwa Broni, po odnowieniu trafił do magazynów,
zdawać się mogło że na wieczne zawieszenie. Lecz w 2018 okazało
się, że powstające Muzeum Historii Polski stara się o przejęcie
monumentu w depozyt, by wykorzystać go jako część ekspozycji
galerii Polacy wobec komunizmu. Jesienią słyszałam, że Dzierżyńskiego już przetransportowano do Muzeum - ciekawe, czy i Czterech Śpiących faktycznie tam trafi.
Co do upamiętnienia Rzezi Pragi, na Pradze są trzy: po drugiej stronie cerkwi od ulicy Jagiellońskiej skromny metalowy stoi krzyż; przed praską katedrą jest kamień pamiątkowy; a w ścianę kościoła Matki Boskiej Loretańskiej (ul. Ratuszowa) wmurowana jest tablica. Może faktycznie warto by było upamiętnić ostatnią bitwę Insurekcji Kościuszkowskiej bardziej czytelnie. Obecna instalacja jest z założenia czasowa; zobaczymy, jak długi będzie jej żywot.
Do poczytania:
Fajnie i szczegółowo o losach Pomnika Braterstwa Broni
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz